طرح توجیهی احداث مزرعه گل محمدی در (سال 98)
تعریف گل محمدی :
گلمحمدی از شاخه گیاهان گلدار، زیرشاخه نهاندانگان، ردهی دولپهایها، زیررده Rosidea،راسته Rosales، خانواده Rosaceae، زیر خانواده Rosoideaeهست. گل محمدی در دسته ی رزهای قدیمی و غیر بالارونده طبقه بندی می شود. این گیاه به شکل درختچهای خزان کننده، به ارتفاع حدود 1 تا 2 متر دارای برگهای مرکب از هفت تا نه برگچه دندانهدارو چرمی شکل و ساقههای با انشعاب زیاد و خاردار دارد که این خارها به رنگ قهوه ای و یا قرمز هستند که نوک آنها مستقیم و یا به سمت پایین خمیده است. گلها به شکل صورتی خوشرنگ با ۳۲ گلبرگ صورتی مشابه و یکدست کاسبرگها به تعداد ۵ عدد که حداقل سه تای آنها دارای زوائد بزرگی در لبهها هستند. روی برگها صاف و سبزرنگ ولی پشت برگها سبز کمرنگ است، دم برگها دارای پوششی از خارهای کوچک و نمدی هستند. در برخی از واریته های گل محمدی ساقه و برگ نیز معطر هستند. در ایران فقط گل محمدی کاشان دارای برگهای با عطر ملایم هستند.
محصولات عمده گل محمدی
محصول عمده گل محمدی، گلاب، اسانس و گلبرگ خشک میباشد، که از آنها در صنایع دارویی، عطرسازی، فراوردههای بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاده میشود. مصارف دارویی آن بیشتر در درمان دردهای رماتیسمی، قلبی، تقویت اعصاب و معده و رفع بعضی از سردردها بوده و در تهیه شربت مربا و در صنایع شیرینیسازی و تهیه بستنی نیز استفاده میشود.عنبر گل به عنوان یکی از فراوردههای صنعت گلابگیری، مایع سیاهی است که در پایان عملیات تقطیر همراه با تفاله گلها در دیگ به جای میماند و جهت درمانهای عضلانی مناسب است.
تاریخچه گل محمدی :
پیدایش گل رز از 30 میلیون سال پیش، با توجه به سنگواره ها به اثبات رسیده است، همچنین سوابق نشان می دهد که در سرزمین چین از این گل برای تزیین در حدود 600 سال قبل از میلاد استفاده می شد.گلبرگهای گلمحمدی از قرنها قبل مصرف خوراکی داشتند. استفاده از گل رز معطر در ایران به بیش از 2500 سال پیش بر می گردد. تاریخ نشان می دهد که در باغهای ساسانی از رزهای معطر استفاده می شد و برای درمان بیماری ها گلبرگهای این گلها را در چربی ها قرار داده و اسانس آن را استخراج و استفاده می کردند. در ادبیات ایران نیز گل سرخ جایگاه خاصی دارد. در کتاب بوندهشن (دایره المعارف زرتشتی) از گل سرخ و نسترن با احترام یاد شده است .
کاشت گل محمدی
کاشت گل محمدی بصورت انبوه و اقتصادی از طریق قلمه ریشه دار و پاجوش صورت می گیرد. مناطق مورد کاشت گل محمدی اغلب مناطق کوهپایهای و اقالیم خشک و نیمه خشک با تابستانهای معتدل و خشک و زمستانهای سرد میباشد.
تعداد نهال مورد نیاز در کاشت گل محمدی (آبی): سه در یک سه هزار گودال می شود. سه در دو ۱۵۰۰ گودال . فاصله ها سلیقه ای هست. در فاصله سه در یک زود بازده تر هست اما نیاز به اب و کود بیشتر و خاک غنی تری لازم دارد و در سن های بالا نیاز هست از تراکم گلستان کاسته شودچون گل ها کامل به هم می رسند
تعداد گودال در کاشت گل محمدی (دیم): سه در چهار نزدیک ۹۰۰ گودال – چهار در چهار ۶۵۰ گودال – سه در سه نزدیک هزار و صد گودال. فاصله ها بر حسب میزان بارندگی سالیانه و مرغوبیت خاک متفاوت می باشد.
زمین و خاک مناسب برای کاشت گل محمدی
جهت احداث گلستان ابتدا بایستی اقدام به حفر گودال هایی به عمق و عرض ۵۰ سانتی متر نمود.
گرچه گل محمدی می تواند در بساری از خاک ها به خوبی رشد کند اما بهترین رشد آن در خاک های زه کش دار با PH بین ۶٫۵ تا ۷٫۵ می باشد. خاک های اسیدی باعث کاهش رشد و درنتیجه کاهش عملکرد گل محمدی میگردد. کشت گل محمدی در مناطق کوهپایه ای و زمین های سنگلاخی و شیب دار امکان پذیر است.
با توجه به اقلیم و ارتفاع منطقه، فاصله بین بوته ها روی ردیف ۲٫۵ و فاصله بین ردیف، ۳ متر در نظر گرفته می شود.
کود دهی
در کشت ارگانیک برای حفظ حاصلخیزی و افزایش عملکرد گل، استفاده از کود دامی برای تقویت خاک لازم است. درون گودال از کود حیوانی پوسیده به همراه خاک مزرعه پر کرده و نهال های کاشته شده را بلافاصله آبیاری نمود. در سالهای بعد نیز باید حدود ۵ تن کود دامی پوسیده در هکتار در اطراف درختچه ها توزیع شود.
آبیاری
حتماً باید بعد از کاشت آبیاری انجام گردد. در سال اول هر ۶ روز یکبار آبیاری منجر به رشد سریع نهال ها می شود.
حساسترین مرحله گل محمدی در برابر کمآبی در طول زمان گلدهی آنها است که در طول این مدت باید دوره آبیاری کاهش یابد و حداقل استرس آبی در این مرحله به وجود آید. استرس آبی در این مرحله باعث کاهش اندازه گلهای تولیدی و افت شدید کیفیت محصول خواهد شد. بهتر است آبیاری به صورتی باشد که آب روی گیاه (بخصوص در زمان برداشت گل) ریخته نشود. بنابراین آبیاری قطره ای که موجب خیس شدن گل در زمان برداشت نمی شود روش خوبی است.
دما و رطوبت
دمای مناسب در کشت و کار این گیاهان در طول روز 2 تا 30 درجه و در طول شب دما بین 18 تا 20 درجه سانتیگراد در نظر گرفته میشود.
چنانچه دمای شب در طی زمانی که گیاه وارد فاز گلدهی میشود به کمتر از 10 تا 12 درجه سانتیگراد برسد تولید اسانس بهصورت قابل توجهی کاهش پیدا خواهد کرد؛ اما دمای پایین در طی رشد رویشی و قبل از گلدهی گیاه باعث افزایش کیفیت و کمیت اسانس تولیدی خواهد شد.
زمان باز شدن گل ها :
گل محمدی دوره گلدهی کوتاهی دارد و معمولاً یکبار در سال گل میدهد.
زمان باز شدن گلها از اوایل اردیبهشت تا اوایل تیرماه میباشد؛ و مدت زمان باز شدن گلها در هر منطقه ۳۰–۲۰ روز طول میکشد. گل حداکثر یک روز دوام میآورد و بعد از آن رنگ صورتی گلبرگها رو به سفید میرود و با کمی باد گلبرگها پرپر شده و میریزند.
برداشت گل محمدی :
برداشت گل محمدی یا گلِ گلاب تقریبا از اواسط اردیبهشت آغاز و تا اواسط خرداد به مدت یک ماه ادامه دارد.
برداشت گل بهتر است قبل از طلوع آفتاب و در هوای خنک بامدادی بوده و باید خیلی سریع گل های برداشت شده را به محل فرآوری منتقل کنید تا از پژمردگی گلها جلوگیری شود.
از سال سوم بعد از کاشت گل محمدی برداشت گل محمدی شروعشده و وابسته به تراکم کشت و نحوه نگهداری گیاه تا سال نهم نیز ادامه پیدا میکند. البته در روش کشت و پرورش سنتی که در ایران رواج دارد تا سال ششم برداشت ادامه یافته.