طرح توجیهی احداث گلخانه دو منظوره زعفران و قارچ شیتاکه (ویرایش 98)
تعریف احداث گلخانه زعفران :
زعفران از تیره زنبق سانان می باشد. زعفران گیاهی است علفی، چند ساله، دارای کورم (پداژه) سفید رنگ که روی آن جوانه های راسی و جانبی وجود دارد. ریشه افشان، کوتاه و به طور معمول از قاعده کورم بر روی یک دایره خارج می شود. گل شامل گلپوش ۶ قطعه ای ۳ کاسبرگ و ۳ گلبرگ، همرنگ و خوشبو، دارای ۳ پرچم با بساک زرد رنگ، مادگی آن دارای خامه سفید، کلاله ۳ شاخه ای و قرمز رنگ است.
زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند و می شود در این مناطق کاشت زعفران را انجام داد. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود.
گذر زمان و افزایش سطح کشت این گیاه هم نتوانسته است از ارزش بالای آن کم کند، ارزش افزوده و سود تجارت جهانی بالای این محصول موجب شده است که بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی که به شدت درصدد افزایش قدرت اقتصادی و صادرات خود هستند به دنبال تولید این محصول در کشورهای خود باشند. یکی از این کشورها، چین است که در نیازسنجی جوامع و ملل مختلف برای تولید محصولات صادراتی دارای تقاضای بالا، به خوبی برنامهریزی میکند و بیشک محصول ارزشمندی مانند زعفران چیزی نیست که از این قاعده مستثنی بماند.
امروزه در تولید برخی از محصولات کشاورزی، استفاده از روشهای صنعتی و مدرن از قبیل سیستمهای گلخانهای و سیستمهای آبکشت (هیدروپونیک) افزایش قابل توجهی یافته است. در برخی از کشورهای اروپایی نیز مطالعاتی جهت استفاده از این روشهای مدرن به طور خاص در مورد تولید گیاه زعفران انجام گرفته است، در همین حال کشور چین عرصه را مغتنم شمرده و به تولید انبوه این گیاه با این شیوهها پرداخته است.
احداث گلخانه به طور خلاصه :
کشتوکار گلخانهای یکی از مهمترین کسبوکارهای دنیای امروز است که موازی با اهداف جهانی انرژی پیش میرود و سعی در به حداقل رساندن مصارف آن دارد. ضمن اینکه تولیدات گلخانهای نسبت به کشاورزی سنتی بازده بالاتری نیز دارند و به همین دلیل تقاضای بازار جهانی برای آنها بیشتر است، بهطوریکه پیشبینی میشود این صنعت در سالهای آینده رشد چشمگیری پیدا کند.
معرفی سیستم آنروپونیک
با این روش، گیاه بدون نیاز به بستر به رشد فوقالعادهای دست پیدا میکند و سادهترین و مطمئنترین راه برای افزایش بازدهی در تولید محصولات گلخانهای است. در این سیستم، ریشهها در هوا معلق است و محلول غذایی به صورت کوچکترین ذرات قابل جذب توسط ریشه در اختیار گیاه قرار میگیرد. از طرف دیگر، گازها و مواد غذایی مورد نیاز گیاه ـ که اغلب فاکتورهای محدودکننده رشد در سیستمهای خاکی و هیدروپونیک (آب کشت) است- به طور کامل در اختیار گیاه قرار میگیرد.
نکته حائز اهمیت این است که در کشت مزرعه ای زعفران و در روش جدید کاشت (دانه تسبیحی) پیازها دستی کشت میشود و براساس دستورالعمل وزارت جهاد باید در هر ردیف بین ۵ تا ۷ سانتیمتر فاصله و فاصله بین دو ردیف هم باید ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشد. در این روش طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ بیش از ۱۵ کیلوگرم در هکتار زعفران خشک شده تولید میگردد که با محاسبه سرانگشتی تقریبا ۲٫۵ برابر شرایط ایده آل کشت زعفران گلخانه ای میباشد.
مزایای سیستم آنروپونیک شامل :
1. صرفه جویی در آب، محلول غذایی و انرژی در حد چشمگیر به میزان 80%
2. رشد زیاد ریشه به دلیل دسترسی ریشه ها به اکسیژن زیاد و افزایش سطح جذب مواد مغذی
3. نگهداری آسان سیستم
4. شتاب بخشیدن به سیکل های کاشت به دلیل افزایش سرعت رشد و بلوغ
5. ارزانتر بودن این سیستم نسبت به هیدروپونیک هوشمند به میزان 10 تا 15 درصد
استفاده از این سیستم برای تکثیر قلمه هائی است که به سختی ریشه دار می شوند. نظیر: گردو، زیتون ، پسته ،سیب، مرکبات،برخی از گیاهان مهم و استراتژیک داروئی نظیر زعفران و سرخدار و… . بطوریکه علاوه بر کاهش یک سومی طول مدت رویش، باعث افزایش درصد موفقیت قلمه در ریشه زائی می گردد.
قارچ شیتاکه چیست ؟
یک نوع قارچ خوراکی است. این قارچ در کشورهای ژاپن و چین جهت مصرف خوراکی کشت داده میشود. در قسمت جنوبشرقی آسیا در خط رویش درختان و نیوزلند نیز انتشار دارد. قارچ شیتاکه قارچ دارویی و خوراکی محبوب در شرق آسیا میباشد.
رنگ کلاهک قارچ شیتاکه زرد کم رنگ تا قهوه ای مایل به تیره محدب که به مرور زمان کمی صاف می شود لبه کلاهک بر حسب نوع در موقع جوانی به داخل پیچ خورده است سطح کلاهک مخصوصاً در حاشیه لبه با بقایای سفیدرنگ پرده ای پوشیده شده است . بافت گوشتی قارچ؛ سفت، انعطاف پذیر و سهولت خشک و باز به حالت اول (تازه) بر می گردد.
بستر کاشت و روش تهییه
در سال 1978 صنعت تولید قارچ شیتاکه در ژاپن 188000 نفر را به استخدام خود درآورد . در آن سالها قارچ شیتاکه ی خشک شده جزء اقلام صادراتی معروف کشور ژاپن به شمار می رفت. کشت قارچ شیتاکه در ژاپن به قرن ها قبل، یعنی زمانی که قارچ شیتاکه وحشی از جنگل ها جمع آوری می شد بر می گردد. ژاپنی ها این قارچ ها را از روی درختان قطع شده یا افتاده بر روی زمین در فصل های پائیز و بهار جمع آوری می کردند.بعد از سپری شدن زمانی حدود 2-1 سال قارچ ها از بستر کشت خود خارج شده و به مدت 4 تا 6 سال به طور متناوب در پائیز و بهار از چوب های تلقیح شده ( محیط کشت) قارچ می روئید. در آن زمان قارچ شیتاکه دومین قارچ کشت شده و صادرشده بعد از قارچ آگاریکوس بیسپوروس یا همان قارچ سفید خوراکی بود.
شرایط محیطی و نیاز غذایی برای قارچ شیتاکه
نیاز های غذایی :
این قارچ در حقیقت دارای زندگی ساپروفیتی (استفاده از مواد پوسیده ) میباشد. در دوران رشد میسلیوم تنها میتواند مولکولهای کوچک را از محیط به راحتی جذب کند ولی برای جذب مواد پیچیده نیاز به آنزیمهایی دارد که مولکولهای پیچیده را شکسته، مواد مورد نیاز قارچ را برای آن تامین کنند. منبع نیتروژن به طور عمده از اوره و پروتئینهای موجود در بستر تامین میشود.
دما و رطوبت :
برای تولید این قارچ نوسانات دمایی، به خصوص دمای کم مورد نیاز است زیرا علاوه بر تشکیل اندام بارده، تمام واکنشهای شیمیایی و فیزیکی به وسیله دما و آنزیم هایی که خود تحت تاثیر دما هستند کنترل میشوند. دمای مناسب برای رشد میسلیوم شیتاکه 27-24 درجه سانتی گراد می باشد.
در دوران رشد میسلیوم میزان رطوبت محیط کشت %55 و رطوبت هوا کمتر از %75 و در دوران باردهی رطوبت محیط کشت %55 – %50 و رطوبت نسبی هوا برابر با %95 – %85 مورد نیاز می باشد.