طرح توجیهی پرورش ماهی در قفس (ویرایش 97)
تعریف ماهی :
ماهی نام دسته ای از جانداران خون سرد آبزی میباشد. آنها به کمک باله میتوانند در آب حرکت کنند، هنگام دور زدن از باله های سینهای و هنگام حرکت سریع از بالهٔ دُمی خود استفاده میکنند. پوست بدن ماهیها از پولک های فراوانی پوشیده شده و خاصیت لغزندگی دارد. ماهیها با آبششهای دو طرف سر خود تنفس میکنند. ادامهٔ نسل ماهیها با تخم ریزی در آب صورت میگیرد که از هر تخم یک ماهی متولد میشود. بطور کلی میتوان گفت ماهیها در دستهٔ آبزیان جای دارند و تخم گذارند.
ماهی یکی از منابع با ارزش برای انسانها میباشد به ویژه منبع خوراکی. ماهیگیران عمده یا افرادی که تنها برای گذراندن زندگی خود ماهی میگیرند این جانور را از فضای وحش صید میکنند یا از استخرها یا قفسهایی که در اقیانوس کار گذاشتهاند ماهی بدست میآورند. همچنین برخی از ماهی ها را برای فروش به عنوان حیوان خانگی صید میکنند و در آکواریومها به نمایش میگذارند. در گذشته در میان برخی فرهنگها، ماهی نقش ایزدی داشت از این رو به عنوان نماد مذهبی یا هنری در برخی کتابها و فیلمها نماد ماهی دیده میشود.
پرورش ماهی در قفس
قفس های مزرعه ماهی در دریاها، سواحل، دریاچه ها، رودخانه ها آب های پشت سدها و… کار گذاشته میشود. در کشور ما با توجه به ظرفیت های موجود در کشور و وجود 5700 کیلومتر ساحل در شمال و جنوب، اجرای طرح پرورش ماهی در قفس از سیاست های مهم و جدی شیلات در سواحل است.
امروزه پرورش ماهی در قفس مورد توجه محققین و همچنین مورد توجه پرورش دهندگان قرار گرفته است. عواملی مانند : افزایش مصرف جهانی ماهی، کاهش صید ماهیان دریایی و سودآور و اقتصادی بودن باعث شده است که توجه به پرورش ماهی در قفس افزایش یابد. صید و پرورش ماهی به روش های قدیمی علاوه بر سختی کار، نیازمند به فضا های خاصی بوده و هزینه تمام شده بالا باعث میشود که تولیدکننده و مصرف کننده هر دو ناراضی باشند. از این رو است که به وجود آوردن راهکارهای جایگزین می تواند برای رفع این مشکلات چارهساز باشد که از آن جمله می توان به استخرهای پرورش ماهی در قفس اشاره نمود.
تاریخچه پرورش ماهی در قفس :
طرح مطالعه توسعه پرورش ماهیان دریایی در استان هرمزگان باهدف بازسازی و حفظ ذخایر آبزی کشور از سال 79 آغازشده است که تا سال 81 توسط شرکت نروژی و کارشناسان شیلات ایران انجام شد. استفاده از قفس های پلیاتیلن پرورش ماهی در ایران در ابتدا در استان بوشهر, سواحل کنگان کلید خورد که در سال 1389 معادل 9 تن ماهی پرورشی از دو قفس پلیاتیلن به حجم یکهزارم و 600 مترمکعب ,صید شد. در 12 سال قبل تولید ماهی در قفس های پلیاتیلن در کشور نروژ 500 هزار تن در سال بوده که این میزان هماکنون به 2 میلیون تن رسیده است که بیش از 2 برابر ظرفیت تولید و صید ماهیان کشور را شامل میشود. گفتني است که؛ كشورهاي مالزي، تايلند، ويتنام، چين، نروژ و ايسلند كشورهاي پيشرو در استفاده از قفس های پلیاتیلن جهت پرورش ماهی میباشند.
معایب پرورش ماهی در قفس :
- ماهی های موجود در قفس در مقابل مشکلات مربوط به کیفیت آب مانند شکوفایی جلبکی و پایین آمدن اکسیژن محلول آب، انواع آلودگی ها و… آسیب پذیر میباشند.
- میزان رشد ماهی های موجود در قفس کاملاً وابسته به دمای آب است.
- به علت پایین آمدن مقاومت بدن ماهی های موجود در قفس خطر بروز بیماری ها بیشتر میباشد.
- خطر آسیب رساندن به قفس و یا سرقت ماهی های موجود در قفس توسط افراد متخلف نیز وجود دارد.
- غذای مصرفی کاملاً دستی بوده و باید از نظر مواد مورد نیاز مانند پروتئین، کربوهیدرات، چربی و ویتامین ها غنی شده باشد و به صورت تازه مورد مصرف قرار بگیرد که باعث بالا رفتن هزینه تولید میشود.
مزایای استفاده از قفس های پلی اتیلن :
1. هزینه پایین نسبت به پرورش ماهی در استخرهای خاکی یا سیستم های مداربسته
2. مدیریت آسان تر و کمهزینه تر
3. سهولت در مشاهده و بررسی میزان تغذیه ماهی
4. سهولت و اقتصادی بودن درمان علیه انگلها و بیماری ها
5. همچنین در مقایسه با استخرهای خاکی و سیستمهای مداربسته به سرمایهگذاری کمتری نیاز دارد.
6. در هنگام نصب قفس پلی اتیلن در استخر پرورشی میتوان از استخر برای پرورش گونه های دیگر آبزی استفاده کرد.
7. در صورت بروز آلودگی های محیطی و یا وجود مواد معلق که برای قفس مشکلساز است میتوان قفس را جابجا نمود.
غذادهی ماهیان در قفس
از غذادهی ماهیان در هنگام سرما یا گرمای شدید و هنگام طوفان خودداری شود زیرا ماهی ها در این مواقع اشتهای مناسبی ندارند. ماهی های قفس را باید، به زمان های مشخص غذادهی عادت داد. با توجه به طول و وزن متوسط هر ماهی، غذا با سایز مشخصی استفاده میشود. از دادن غذا در مواقع تاریكی یا كدورت آب باید خودداری شود.
صید ماهیان در قفس
صید ماهی های قفس، براساس چرخه تولید، یا به صورت یک جا و یا به صورت مرحله ای انجام میشود. اگر ماهی ها در زمان رهاسازی یک وزن باشند، یک جا برداشت میشود و به بازار ارسال میشوند، اما اگر ماهی ها در هنگام رها سازی اختلاف وزن داشته باشند یا در دوره های مختلف رها سازی شده باشند و در دوره های مختلف به وزن بازاری برسند، مرحله ای صید میشوند. 24 ساعت قبل از صید، غذادهی قطع میشود.
برای صید ماهی از قفس، تور را بالا می كشند، تا حدی كه ماهی ها در یک حجم كوچک از آب جمع شوند سپس با یک ساچوک، ماهی ها را از داخل تور خارج می كنند. در قفس های بزرگ، از جرثقیل برای بالا كشیدن تور استفاده میشود. سپس جایگذاری قطعات خرد شده یخ لابلای ماهی ها و فرستادن آن ها به بازار است.