طرح توجیهی احداث گلخانه زعفران (ویرایش 98)
تعریف زعفران :
زعفران (Crocus sativus) از تیره زنبق سانان (Iridaceae) می باشد. زعفران گیاهی است علفی، چند ساله، دارای کورم (پداژه) سفید رنگ که روی آن جوانه های راسی و جانبی وجود دارد. ریشه افشان، کوتاه و به طور معمول از قاعده کورم بر روی یک دایره خارج می شود. گل شامل گلپوش ۶ قطعه ای ۳ کاسبرگ و ۳ گلبرگ، همرنگ و خوشبو، دارای ۳ پرچم با بساک زرد رنگ، مادگی آن دارای خامه سفید، کلاله ۳ شاخه ای و قرمز رنگ است. برگ ها باریک و بلند به رنگ سبز تیره یا چمنی به طول حدود ۲۰ تا ۵۰سانتی متر، به تعداد ۱۱- ۵ برگ، گل ها و برگ ها داخل لوله ای غشایی به نام اسپات ( چمچه ) قرار می گیرند که وظیفه حمایت برگ و گل تا خارج شدن از خاک را به عهده دارد. این گیاه سه گان می باشد و تولید بذر نمی کند.
کشت زعفران گلخانه ای
کشت زعفران گلخانه ای امروزه موضوع اصلی تولید کنندگان زعفران شده است. چرا که زعفران یکی از گران بهاترین ادویه ها است که همه ما آن را می شناسیم, با گذشت زمان و بیشتر شدن سطح زیر کشت زعفران این گیاه با ارزش باز هم جایگاه خود را حفظ کرده و حرف اول را میزند.از آنجایی که کشت زعفران ارزش بالایی برای هر کشوری دارد بطوریکه با کشت زعفران ارزش افزوده بالا و سود بالایی از صادرات آن نصیب تولید کننده می شود , امروزه کشورهای پیشرفته بدنبال این هستند که بتوانند زعفران را در کشورهای خود پرورش دهند و به این سود بالا دست یابند.
یکی از این کشورها چین است که به شدت بدنبال دستیابی به کشت این گیاه با ارزش است. به همین دلیل است که استفاده از روشهای صنعتی و مدرن از قبیل سیستمهای گلخانهای و سیستمهای آبکشت (هیدروپونیک) افزایش قابل توجهی یافته است. از بزرگترین مزیت های کشت گلخانه ای و هیدروپونیک استفاده از حداکثر فضا و سطح زیرکشت به سبب طبقاتی بودن و تراکم کشت بالاست ,که باعث شده است بتوان در روش کشت هیدروپونیک اگر مساحت زمین کشت شما بر فرض مثال ۳۰۰۰ متر مربع باشد, بتوانید به اندازه ی ۱۰۰۰۰ مترمربع از آن استفاده کنید و علاوه بر این افزایش سطح کشت میزان تولید نیز به طرز چشمگیری افزایش خواهد داشت که این میزان حدود ۷ برابر کشت معمولی است.
گلخانه زعفران به طور خلاصه :
با توجه به تحقیقات انجام شده توسط Maggio et al در سال ۲۰۰۶ در ارزیابی قابلیت سازگاری زعفران در شرایط کشت هیدروپونیک میتوان به برداشت بیش از یکبار در سال دست یافت و به طور متوسط ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران در هکتار برداشت نمود. به نظر میرسد با الگوی کشت بدون خاک نمیتوان به توجیه مناسبی در طرح تولید زعفران در گلخانه دست یافت. هر چند کیفیت تولیدی زعفران بر اساس استانداردهای iso از کیفیت بالاتری در مقایسه با کشت مزرعه برخوردار خواهد بود. نکته حائز اهمیت این است که در کشت مزرعه ای زعفران و در روش جدید کاشت (دانه تسبیحی) پیازها دستی کشت می شود و براساس دستورالعمل وزارت جهاد باید در هر ردیف بین ۵ تا ۷ سانتیمتر فاصله و فاصله بین دو ردیف هم باید ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشد.
مزایای کلی کشت گلخانه ای زعفران
- خاک مناسب را می توان بطور دستی از مخلوط انواع مفید، تهیه کرد.
- نور مورد نیاز قابل تنظیم است.
- آب به صورت قطره ای بوده و کاملا مصرفش قابل کنترل وبه صرفه خواهد بود.
- رطوبت قابل تنظیم است.
- پیاز زعفران از حمله جوندگان مخصوصا موشها در امان است.
- عملیات سمپاشی بسیار راحت وکنترل شده است.
- عملیات وجین و مبارزه با علفهای هرز بسیار ساده وناچیز خواهد بود.
- عملیات برداشت کنترل شده وراحت خواهد بود.
- میزان کیفیت وکمیت افزایش می یابد.
آب و هوای مناسب برای کشت زعفران :
زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند و می شود در این مناطق کاشت زعفران را انجام داد. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهای سردسیری ایران است، زراعت و کاشت زعفران نتایج رضایت بخشی داده است.
پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیداری و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و می خشکد و پیاز به خواب می رود پس زمین های گرم و خشک جای مناسبی برای کشت زعفران است.
روش کاشت گلخانه ای زعفران
روش نوین کاشت زعفران گلخانه ای برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ در کشور چین توسط آقای ژائو جی ابداع شد.و در سال ۲۰۱۲ در چین این طرح ثبت ملی شدکشور چین بسیار با قدر وارد مقوله تولید زعفران شده .در این نوع کاشت راندمان محصول در مقایسه با کشت سنتی به ده برابر رسیده است. مقدار پیاز استفاده شده در گلخانه با سطح کاشت ۱۰۰ متر مربع در ۵ طبقه معادل ۵۰۰ متر مربع به ۶ تن میرسد برداشت محصول در این مقدار به ۲۵ الی ۳۰ کیلو کلاله خشک شده می رسد.
در خردادماه پس از زرد شدن برگ گیاه پیاز از خاک جدا شده و در محیطی با تهویه هوای مناسب و خنک انبار میکنیم. در اول شهریور ماه پیازهای بالای ۱۵ الی ۲۰ گرم در طبقهای چوبی بدون بستر و خاک قرار داده شده و به محیط گلخانهای برده میشود ، در آنجا دما ، نور و رطوبت مناسب که در بازه های زمانی زمانی متغییر میباشد نگهداری میشوند.
در مهرماه پیازها شروع به جوانه زدن میکند. در این مدت از اطراف پیاز جوانههای بسیاری میروید که باید به جز جوانهای اصلی دیگر جوانهها را از پیازها حذف کرد این عمل از هدر رفتن توان و نیروی ذخیره شده در پیاز جلوگیری میکند. ناگفته نماند آب مورد نیاز فقط از طریق رطوبت محیطی تأمین میشود و تماس آب با گیاه صورت نمیگیرد. تماس آب با گیاه باعث رشد ریشه در پیاز میشود که این باعث هدر رفتن نیروی ذخیره شده در پیاز میشود ، احتمال پوسیدگی پیازها بالا میرود و باعث انتقال بیماری نیز میشود. پیازها در اواخر آبان یا اوایل آذر شروع به گلدهی میکنند و بعد از برداشت گلها پیاز ها به زمین بازگردانده میشود در سال بعد مراحل تکرار میشود.
پرورش زعفران گلخانه ای به روش هیدروپونیکی :
واژه هیدروپونیک به معنی کار با آب است. این روش ازلحاظ هزینه اولیه مشابه سایر روش های بسترسازی است اما راندمان کشت و تولید محصول را تا حدود ۳۰ درصد افزایش می دهد و همچنین با توجه به ثابت بودن هزینه-هایی که برای سرمایش و گرمایش مصرف می شوند، مقدار سود خالص بیشتر میشود.
در این روش ریشه گیاه باید یا در هوای فوق العاده مرطوب، یا در آب و یا در بعضی مواد جامد (غیر از خاک) که رطوبت را به مقدار بالا در خود ذخیره می کنند، نگهداری شوند. در روش هیدروپونیک، آب موجود در اطراف ریشه، مواد مغذی و اکسیژن را به گیاه میرساند.